Đã từ lâu việc tiếp cận với các công trình và bài báo khoa học trở nên khó khăn đối với hàng triệu sinh viên, giảng viên, nhà khoa học và nhà nghiên cứu. Thậm chí thời đại internet phát triển bùng nổ nhưng số lượng tiếp cận vẫn còn hạn chế bởi chi phí còn khá cao.

Vào ngày 5 tháng 9 năm 2011, nhà nghiên cứu đến từ Kazakhstan, Alexandra Elbakyan đã tạo ra Sci-hub, một trang web cho phép tải tài liệu khoa học miễn phí và đương nhiên nó không hợp pháp. Nguyên lý hoạt động của website bao gồm 2 giai đoạn: Đầu tiên, tải dữ liệu từ trang LibGen(cơ sở dữ liệu trái phép), hoạt động từ 2012 cung cấp các bài báo học thuật, cho đến nay có tới 48 triệu bài báo khoa học. Phần khéo léo của hệ thống là nếu trên LibGen không có bản sao dữ liệu thì Sci-hub đi đường vòng bằng cách sử dụng tài khoản của các học giả may mắn được sử dụng trên các trang có trả phí. Điều này cho phép người dùng có thế lấy các bài báo từ JSTOR, Springer, Sage, và Elsevier. Sau khi cung cấp cho người dùng vài giây thì đồng thời dữ liệu cũng được tải về LibGen, nơi chúng sẽ được lưu trữ mãi mãi và người dùng có thế truy cập sử dụng bất cứ lúc nào.



                                                                                                                  Alexandra Elbakyan 
Khi số lượng bài báo trên LibGen mở rộng thì tần số Sci-hub truy cập vào các trang trả phí thấp hơn. Do đó, họ ít bị phát hiện hơn. Elbakyan giải thích:” chúng tôi đã tải hầu hết các trang báo có trả phí và lưu trữ vào thư viện… chúng tôi có hầu như mọi thứ”. Có lẻ đây không phải là nói quá! Elsevier, một trong những nhà xuất bản khoa học và gây tranh cãi nhất trên thế giới, gần đây cáo buộc tại tòa án rằng Sci-Hub hiện đang thu thập nội dung Elsevier với tốc độ hàng ngàn bài mỗi ngày. Elbakyan có được hàng ngàn bài thông qua Sci-hub, và  có tới 19 triệu lượt viếng thăm mỗi ngày.

Có thể nói, hiệu quả từ hệ thống là đáng kinh ngạc, gấp nhiều lần so với nguồn truy cập từ các trường đại học hàng đầu thế giới, họ đã phải trả hàng triệu đô la cho việc truy cập tài liệu mỗi năm.

Cách bước thực hiện để tải bài báo miễn phí, ví dụ cụ thể là trang www.sciencedirect.com

1.       Truy cập vào trang Sciencedirect.com, tìm tài liệu cần tải; tìm và copy DOI như hình bên dưới.



2.       Truy cập vào trang http://sci-hub.bz/ và paste số DOI hoặc link cần tải vào; click vào open để tài bản PDF.
Do Sci hub thường xuyên bị block nên tên miền sẽ bị thay đổi, các bạn có thể cập nhật link tải về ở Fanpage của Sci-hub như sau:  https://www.facebook.com/sci.hub.org/



Trước khi có Sci-hub Elbankyan và các nhà khoa học khác tiếp cận các nguồn tài liệu miễn phí bằng cách nào? Cô giải thích:” vấn đề được giải quyết bằng cách rất tốn thời gian, thậm chí hàng năm trời để có được tài liệu. Người ta có thể yêu cầu một bài báo trên diễn đàn nào đó rồi đợi hồi đáp và chia sẽ. Một vài nhà nghiên cứu có thể yêu cầu trực tiếp từ tác giả để có bản copy, tuy nhiên việc này lãng phí thời gian và làm chậm tiến trình nghiên cứu khoa học.

Năm ngoái, Phẩm phán Robert W. Sweet tại New York phát lệnh chống lại Sci-hub làm cho tên miền Sci-hub.org không còn nữa. Trang Elsevier cáo buộc Sci-hub làm tổn thất 750-150,000 USD vì việc vi phạm bản quyền.
Elsevier là nhà xuất bản học thuật lớn nhất thế giới, cũng gây tranh cãi nhiều nhất. Có hơn 15,000 nhà nghiên cứu tuyên bố tẩy chay Elsevier vì đưa ra mức giá quá cao. Elsevier còn hỗ trợ cho SOPA và PIPA, mà các nhà nghiên cứu cho rằng hạn chế tự do trao đổi thông tin. Elsevier có lẻ nổi tiếng nhất với việc thông báo gỡ bỏ bài của các học giả và đưa lên một trang khác là Academia.edu

Hiện tại Elsevier thu các nhà nghiên cứu 2,150 USD cho mỗi bài được đăng lên, nếu muốn bài viết được tiếp cận nhiều hơn thì phải trả thêm phí.

Trong một bức thư gửi cho thẩm phán, Elbakyan bảo vệ quyết định của mình không phải trên cơ sở pháp lý, nhưng trên cơ sở đạo đức. Elbakyan viết: "Khi tôi còn là một sinh viên tại Đại học Kazakhstan, tôi không có quyền truy cập vào bất kỳ tài liệu nghiên cứu. Những bài báo tôi cần cho dự án nghiên cứu của tôi. Thanh toán 32 USD thì thật là điên rồ khi bạn cần phải đọc lướt hoặc đọc hàng chục hoặc hàng trăm tờ để làm nghiên cứu. Tôi có được những bài báo nhờ vào trộm chúng. Sau đó tôi thấy có rất nhiều và rất nhiều nhà nghiên cứu (thậm chí không phải sinh viên, nhưng các nhà nghiên cứu trường đại học) giống như tôi, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Họ đã tạo ra các cộng đồng trực tuyến (diễn đàn) để giải quyết vấn đề này. Tôi là một thành viên tích cực trong một cộng đồng như vậy ở Nga. Ở đây ai cần có một bài nghiên cứu, nhưng không thể trả tiền cho nó, có thể đặt một yêu cầu và các thành viên khác, những người có thể có được những giấy sẽ gửi nó cho miễn phí qua email. Tôi có thể lấy bất cứ bài nào, vì vậy tôi đã giải quyết nhiều yêu cầu và người ta luôn rất biết ơn sự giúp đỡ của tôi. Sau đó, tôi tạo Sci-Hub.org, một trang web mà chỉ đơn giản là làm cho quá trình này tự động và các trang web ngay lập tức đã trở thành phổ biến.

“Đúng là Sci-hub thu thập những đóng góp nghiên cứu nhưng không gây áp lực tiền bạc cho bất cứ ai để sử dụng. Elsevier thì ngược lại, họ thu phí cho mỗi bài. Trên trang web của tôi họ có thể đọc miễn phí bao nhiêu cũng được và họ có thể ủng hộ chúng tôi tùy thích. Tôi tự hỏi tại sao Elsevier không làm được như chúng tôi?” Elbankyan cho hay.

Trong bức thư gửi Sweet, Elbakyan đưa ra một điểm mà có thể sẽ là một cú sốc đối với cộng đồng học thuật: Các nhà nghiên cứu và các trường đại học không kiếm được một xu nào từ ​​nguồn học phí do nhà xuất bản như Elsevier cho việc chấp nhận công việc của họ, trong khi Elsevier có thu nhập hàng năm hơn một tỷ đô la Mỹ. Elbakyan giải thích: "Tôi cũng muốn đề cập đến là Elsevier không phải là một người tạo ra các bài báo. Tất cả trên trang web của họ được viết bởi các nhà nghiên cứu, và các nhà nghiên cứu không nhận được tiền từ những gì Elsevier kiếm được. Điều đó là rất khác nhau từ âm nhạc hoặc điện ảnh, nơi ca sĩ hoặc diễn viên nhận tiền từ mỗi bản được bán ra. Nhưng kinh tế của công trình nghiên cứu thật là khác biệt. Tác giả của bài báo không nhận tiền. Tại sao họ sẽ phải gửi cho công việc của họ để Elsevier sau đó? Họ cảm thấy bị áp lực để làm điều này, bởi vì Elsevier là chủ sở hữu của cái gọi là tạp chí "ảnh hưởng cao" Nếu một nhà nghiên cứu muốn được công nhận -.. anh ta hoặc cô ta cần phải có các ấn phẩm trong các tạp chí như vậy " Tại sao các nhà nghiên cứu tự động bàn giao công trình của mình, bản quyền của  mình sau nổ lực nghiên cứu mà không nhận được một xu nào? Để rồi sau đó người đọc còn phải tốn kém để có được bài báo đó?

Trớ trêu thay, ngày càng trở nên phổ biến đối với các nhà nghiên cứu không thể truy cập ngay cả xuất bản của chính mình. Một điều trớ trêu khác là thực tế có nhiều tạp chí ảnh hưởng cao có thể ít tin cậy hơn so với các tạp chí kém hạng hơn, bởi có thể xuất hiện gian lận và những công trình dở tệ.
Nhưng cục diện đang thay đổi, ngày càng có nhiều nhà nghiên cứu chống lại xuất bản đóng, hiện tại những nhà tại trợ nghiên cứu như Wellcome Trust đã tham gia vào cuộc chiến bằng cách thiết lập chính sách cấm các nhà nghiên cứu của họ đăng bài lên các trang xuất bản đóng( có thu phí). Nhưng hiện tại những nổ lực này cũng chưa giúp các nhà nghiên cứu truy cập bài báo khoa học ngay lập tức.

Về phần mình, Elbankyan không từ bỏ nổ lực của mình, mặc dù áp lực pháp lý ngày càng tăng, cô cảm thấy hoàn toàn vô lý. Khi được hỏi hành động tiếp theo là gì cô từ chối trả lời để tránh Elsevier tìm hiểu. Cô ấy tuyên bố rằng:” chúng tôi sẽ không ngừng nổ lực mở hoạt động, phạm vi và dữ liệu nghiên cứu”.

Hiện tại chỉ sau vài ngày lệnh cấm vào trang Sci-hub.org thì vài ngày sau xuất hiện trang với đuôi mới .oi. Kể từ lúc bản án đưa ra, Sci-hub đã nâng cấp từ phiên bản cũ lên thành bản có tiếng Anh được đánh bóng tự hào rằng có 48 triệu bản được lưu trữ tại đây. Họ như những con chim sổ lồng, nếu Elsevier nghĩ rằng họ có thể bắt trở lại thì họ đã sai lầm!

Nguồn Bigthink.com